Chữ Nghĩa

Dẫn nhập: Miền nam lúc trước, các cô gái quê thường ngồi chàng hãng, chê hê (giạng háng) để các củ,trái trước mặt, bên vệ đường bán buôn. Một ông chỉ vào các củ, hơi lệch hướng chút để hỏi mua. Nào mời các bạn.

CỦ CHI?

1.Củ chi. cô bán củ chi?

— Củ sao không chỉ, ông nì chỉ cu?

2.Củ chi. cô bán củ chi?

Mà da xấu xí. xù xì vậy cô?

— Củ môn. thưa bác đó mà !

— Chành vun ba góc, à ra môn lù (*)

— Bác này đâu phải thầy tu?

Con cua thì phải có mu có càng!

Nếu mà bác cứ làng àng (lèng èng)

Thi tôi gọi nhé, cây “còng” đợi kia!

(Nguyên Lạc)

…………….

(*) Lấy ý:

Chành ra ba góc da còn thiếu (Vịnh Cái Quạt – Hồ Xuân Hương)

.Vào bài:

Mời các bạn dạo bước vào ngôi vườn CHỮ NGHĨA, thưởng thức “hoa thơm cỏ lạ”: GIỠN CHƠI CÙNG

CHỮ NGHĨA. Lần này là BÀN VỀ NÓI LÁI.

NÓI LÁI

.Nói lái (Spoonerism) là một trong những biện pháp tu từ trong tiếng việt. Khi nói lái, người ta tráo đổi vị trí của các thành phần của từ (âm đầu, âm cuối, thanh điệu, …) để tạo ra từ mới thường có nghĩa bất ngờ, dí dỏm, khi hiểu ra thường làm bật cười. Nói lái thường đưọc dùng trong văn nói, khẩu ngữ và trong văn học dân gian đê trêu đùa, đả kích hay thông báo với ai đó một điều gì bí mật hoặc để tránh những tiếng thô tục.

Như vậy nói lái là một hình thức vô cùng độc đáo của ngôn ngữ Việt, với khả năng nhạy bén về tính trào phúng và châm chọc.

.Thí dụ:

1.

— Bùi Giáng = Bán Giùi (Dùi)

— Thầy giáo = Tháo giày

— Hoảng chưa = Chửa hoang

— Hiện đại chỉ tổ hại điện. Đấu tranh rồi biết tránh đâu. Đầu tiên là tiền đâu …

.

Anh thức đủ nhớ em Thủ Đức

Người cơ thần nhớ kẻ Cần Thơ (Nguyên Lạc)

………

Cô thần là cô độc

.2. Nhớ lại sau 45 có một ông già Quảng Nam, đã chơi trò chơi chữ nghĩa này bẳng 4 câu thơ:

Chú phĩnh tôi rồi chính phủ ơi

Chú khiêng lên hết chiến khu rồi

Thi đua chi mà thua đi mãi

Kháng chiến trường kỳ khiến chán thôi

.

3.

a. Về bài: NÓI DỐI/NỖ của Nguyên Lạc tôi đã đăng trên Facebook, có một phản hồi rất “ấn tượng” của Tôn Nữ Thu Dung cô nương như sau:

Tôn Nữ Thu Dung: — “Có ông trung sĩ y tá xưng là trung tá y sĩ. Còn ông xã của Dung trước là kỹ sư,nay ai hỏi ổng khai gian mình là cư sĩ ! Thiệt tội lỗi ! “

.

b. Thêm câu chuyện nữa tặng các bạn.

Tui có thằng bạn có câu “nho chùm” như sau, đố tui giải thích:

— “Hiền tạ thu xương đa tắc kiếc / Thiên tường tác biệc thọ châu đài.”

Tui “ngọng”.

Hắn trả lời:

— Hiền tạ nói lái Hà tiện

Thiên tường = Thương tiền

Tác biệc = tiếc bạc

Châu đài = chai đầu

— Dịch câu đố là “Hà tiện thương xu đa (nhiều) tiếc cắc,/ Thương tiền tiếc bạc tới chai đầu !”. Hì hì !

Phục sư phụ mày chưa?

Bái phục!

.

GIAI THOẠI VỀ NÓI LÁI

1. Đại Điểm Quần Thần

Sau đây là một câu chuyện nói lái khá nổi tiếng thời Pháp thuộc:

Ông Nguyễn Văn Tâm, khi đó giữ chức Thủ hiến, được một tay thâm nho tặng cho một bức hoành phi rất đẹp, có khắc chữ bốn chữ lớn “Đại điểm quần thần” bằng chữ Hán. Nguyễn văn Tâm sướng quá nghĩ bụng: “ Đại điểm quần thần” đúng là ta, ta là thủ tướng, chức vụ chỉ có dưới Bảo Đại thôi. Liền treo luôn lên phòng làm việc.Ông ta có vẻ vừa ý, đem khoe với nhiều người. Chẳng bao lâu có người giải thích: Đại là to, điểm là chấm, quần thần là bầy tôi. Vậy Đại điểm quần thần là Chấm to bầy tôi, nói lái thành chó Tâm bồi Tây.

Bức hoành phi sau đó mất hút

(Giai thoại làng nho – Lãng Nhân Phùng Tất Đắc)

.2. Bùa ngừa hỏa hoạn của Nguyễn Khuyến

Có một xóm hay bị hỏa hoạn, dân xin cụ Nguyễn Khuyến, tức Tam Nguyên Yên Đổ chữ dán ở đầu xóm, như bùa chú ngăn hỏa tai xảy đến. Cụ viết chử nhất (– ), dựng đứng hai đầu chữ to hơn phần giữa,trông như cái chày.

Dân thắc mắc : Chữ gì vậy cụ, trông như chữ nhất, mà lại là nét sổ thẳng đứng, trông như cái chày ?

Cụ cười nói : Thì là cái chày chứ chữ gì!

— Sao lại là chày ?

Cụ ôn tồn nói :

— Ta dùng chữ Nôm để… thoát Trung ấy mà, chữ Nôm đấy. Cái chày đứng dựng là có ý nói : Đừng cháy!

“Chày đứng” là đừng cháy chứ còn là gì nữa, phải không?